University of Liege Department of Fracture Mechanics LTAS-University of Liege  

Những bài viết của GS Nguyễn Đăng Hưng về Việt Nam

NH̀N LẠI CHƯƠNH TR̀NH ĐÀO TẠO CAO HỌC EMMC

SAU BA NĂM HOẠT ĐỘNG CỘNG TÁC VỚI CÁC ĐẠI HỌC VIỆT NAM VÀ VIỄN TƯỢNG CỦA NHỮNG BƯỚC PHÁT TRIỂN MỚI

 

Bài viết của Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn-Đăng Hưng

Chủ nhiệm Bộ môn Cơ học phá hủy thuộc Khoa Hàng không, Không gian, Đại học Liège, Bỉ

Chủ nhiệm sáng lập chương tŕnh Cao học EMMC  tại trường Đại học Kỹ Thuật thuộc Đại  học Quốc Gia TP Hồ Chí Minh

và chương tŕnh Cao học MCMC tại trường Đại học Bách Khoa HàNội

******

TÓM  TẮT

 

Bài viết nhắc đến những kinh nghiệm, những thành quả của mười năm hoạt động tại Việt Nam trong việc kiếm nguồn tài trợ quốc tế, việc tổ chức các lớp đào tạo cao học quốc tế tại chỗ, việc thực hiện cụ thể công tác giảng dạy, thi cử trong bối cảnh kinh tế thị trường với một nền giáo dục đại học đang t́m hướng đổi mới, liên tục xáo trộn và chất chứa nhiều nghịch lư.

Sau đến bài viết đề cập đến thực tại giáo dục hiện nay, những thành quả đáng nghi nhận cũng như những ách tắc cần phải nhanh chóng khai không.

Bài viết đặc biệt chú ư đến điều kiện đóng góp của chất xám Việt kiều trong công tác giáo dục đại học, chuyển giao công nghệ. Tác giả cũng đề cập đến những ǵ có thể làm được, những ǵ chưa được để cuối cùng đưa ra những đề nghị cải cách cụ thể cho những năm tới.

 

1. MỞ ĐẦU

 

Như đề tựa đă nêu rơ qua bài này tôi xin trước hết nhắc đến một chặng đường khá dài đă đi qua trong việc hợp tác với các trường Đại học Việt Nam với tư cách là một người Việt định cư ở nước ngoài[1].. Tôâi sẽ đề cập đến những kinh nghiệm riêng, những khó khăn đă từng trải và qua những thực tế ấy tôi sẽ thẳng thắn tŕnh bày cái nh́n  phê phán của tôi cũng như các ư kiến chân thành xây dựng. Chúng tôi cũng không quên đề đạt những phương hướng nên làm, những tệ đoan cần chấm dứt. V́ thời gian phát biểu và số trang hạn hẹp, qua bài này tôi không có tham vọng đề cập đến những vấn đề có tính cách bao quát và tổng hợp, tra cứu những tài liệu thống kê về hiện t́nh giáo dục và đào tạo đại học ở Việt Nam. Đây chỉ là cái nh́n của một chứng nhân trong cuộc,  hằng năm về Việt Nam trung b́nh ba lần, trực tiếp tham gia giảng dạy đại học tại Việt Nam (Sài g̣n, Hà Nội, Đà Nẳng) trung b́nh mỗi năm ba tháng và như thế từ hơn một thập kỷ nay.

 

2. NHỮNG CHẶNG ĐƯỜNG ĐĂ QUA

 

Buổi lễ  khánh thành chương tŕnh đào tạo cao học quốc tế (EMMC khuôn khổ mới) ngày 23/2/1999 vừa qua tại Trường Đại học Kỹ thuật TP HCM, đă đánh dấu một bước phát triển quan trọng trong mối quan hệ lâu dài của chúng tôi v́ lợi ích của các trường đại học Việt Nam. Đây là một chương tŕnh hợp tác liên đại học Bỉ-Việt đă có mặt tại Việt Nam thấm thoắt đă năm năm nay. Đây là sự mở rộng økết quả hằng mong đợi của sự hợp tác giữa các trường đại học nói tiếng Pháp ở Bỉ, đặc biệt là trường đại học Liège và Đại học Quốc gia TP.HCM, đặc biệt trường Đại học Kỹ Thuật, tên hiện hành của trường Đại học Bách khoa Sài G̣n.

Trước khi nói đến nội dung của những phát triển mới sau đây tôi thấy cần sơ lược những nét chính của những thành quả trong khuôn khổ chương tŕnh đào tạo thạc sĩ Aâu châu về ngành xây dựng (EMMC), những hoạt động khởi sự  từ 1 tháng 7 năm 1995.

Thật ra chương tŕnh EMMC đă khơi nguồn từ năm 1989, tức là 3 năm sau chính sách đổi mới ở VN [2-10]. Chiùnh sách này đă tạo điều kiện cho mọi người Việt định cư ở nước ngoài như tôi có điều kiện triển khai những hoạt động hợp tác với Việt Nam.

Kết quả ban đầu trong giai đoạn chuẩn bị sau khi ban hành các chánh sách đôi mới thật rất là khiêm tốn. Trong một thời gian 5 năm, với ba đề án được Quỹ Hợp tác đại học được các nước nói tiếng Pháp (FICU thuộc AUPELF&UREF) tài trợ, hai dự án được Cộng đồng nói tiếng Pháp ở Bỉ tài trợ, tôi đă chỉ có thể đào tạo được bốn người có bằng cao học (nay gọi là thạc sĩ  tại Việt nam) và một tiến sĩ cho ngành Cơ học ứng dụng. Bốn giáo sư VN đă được thực tập tại Bỉ, khoảng ba mươi học bổng tại chỗ đă được phát tại VN cho  các nghiên cứu sinh ở Hà Nội, TP.HCM và Đà Nẵng.

Với những dự án tầm cỡ nhỏ và ngắn hạn như đă nói tôi không thể làm hơn những chuyến công tác riêng lẻ, những trao đổi định kỳ, đào tạo cao học hoặc tiến sĩ cho một vài người.

Sự thành lập của Trung tâm  đào tạo Liên Đại học về Cao học được đặt tại ĐHKT TP.HCM, trong khuôn khổ đề án được Bộ Hợp tác phát triển Bỉ tài trợ vào tháng 7/1995, đă cho phép chúng tôi giúp Đại học Quốc gia TP. HCM đào tạo hàng loạt cán bộ đại học, cấp khoảng mười năm học bổng mỗi năm tại chỗ cho sinh viên VN, cấp gần hai mươi bằng Master Aâu châu (nay gọi là DEA tại Pháp và Bỉ) mỗi năm một cách chính thức, có hệ thống và đều đặn.

Vấn đề đặt ra là tạo cho được điều kiện làm việc tương đương ở Châu âu : cung cấp các thiết bị thí nghiệm, máy tính và phầm mềm tin học, sách khoa học  cần thiết cho công việc thực tập và chuẩn bị  luận văn tốt nghiệp của sinh viên.

Như vậy, từ năm 1995 đến nay  đă có năm khóa cao học về Cơ học trong Xây dựng với gần 150 sinh viên theo học đều đặn, hơn phân nửa lớp của hai khóa đầu đă được trường đại học Liège của chúng tôi cấp bằng.  Căn cứ theo kết quả xuất sắc, mười hai sinh viên  giỏi nhất trong số họ đă được nhận học bổng ngoài đề án để đi thực tập  tại Bỉ, Pháp hoặc Canada để chuẩn bị Luận án Tiến só.

Những học bổng tiến sĩ này có được là nhờ ḷng hảo tâm của các bè bạn khoa học Việt kiều (Vũ Khánh Toàn ở Sherbrooke, Hà Minh Hiếu† ở Toulouse… , các giáo sư thân thiết quen biết ở Aâu châu (Pierre Beckers ở Liège, René Maquoi ở Liège, Joseph Zarka ở Paris, Patrick Morelle ở Paris, Géry de Saxcé ở Lille, Dieter Weichert ở Aix-la-Chapelle)…

Tôi nghĩ rằng cách thức  du học  tại chỗ này có nhiều ưu điểm không thể chối căi. Về kinh tế, nó ít tốn kém hơn. Về phương diện xă hội, nó cho phép ta tránh được việc làm chảy chất xám sang các nước phát triển. Về thực tế, nó làm cho hiệu quả hơn sự tham gia của nghiên cứu khoa học ở các trường đại học về những đề tài kỹ thuật gắn liền với thực tế ở các nước đang phát triển.

Các chuyến công tác qua lại của hai bên đă làm cho chương tŕnh này trở thành điểm hẹn đặc ưu của tri thức Aâu châu đặc biệt là Bỉ về kỹ thuật Xây dựng và Cơ học tính toán. Cũng từ đây những thông tin về nhu cầu kỹ thuật cụ thể ở Việt Nam, nhất là vấn đề nghiên cứu tính toán sức bền  của những kết cấu phức tạp (máy bay, tàu,  cầu, ḷ phản ứng hạt nhân, kết cấu giàn khoan, đập, nền móng,...) được có những biện pháp cụ thể giải quyết thông qua các chương tŕnh tính toán vạn năng, đặc biệt là chương tŕnh SAMCEF do pḥng Kỹ thuật Hàng không Không gian (LTAS), Đai học Liège chúng tôi thiết kế và thực hiện từ gần ba thập niên nay.

 

Tôi nghĩ rằng bằng những sinh hoạt như thế, tức là bằng cách thực hiện chuyển giao công nghệ có hiệu quả, chúng tôi đă mang lại một sự đóng góp khiêm tốn nhưng bổ ích vào việc xây dựng những cơ sở lâu dài và vững chắc cho nền kinh tế của VN. Thật vậy, những kinh nghiệm gần đây ở Châu Á đă chứng tỏ rằng một nền kinh tế  trong sạch cần phải được dựa trên những xí nghiệp đạt thành tích cao. Và những xí nghiệp như thế cần phải nhờ đến hiểu biết, tŕnh độ cao về khoa học và công nghệ đương đại...

Cũng cần nói rơ là chương tŕnh hợp  tác liên đại học thực hiện hơn ba năm qua là một chương tŕnh được hỗ trợ bởi Bộ Hợp tác Phát triển của Chánh phủ Bỉ, thông qua cơ quan AGCD. Nếu không có khoản tài trợ này, các thành quả kể trên sẽ khó ḷng thực hiện được.

Nhắc lại chặn đường qua, tôi xin tỏ ḷng biết ơn đến Ban Lănh đạo trường ĐH Liège. Sự giúp đỡ không mệt mỏi của họ, sự tin tưởng, sáng suốt của họ đă là nguồn quư giá nhất đối với chúng tôi trong suốt một thập kỹ vừa qua.

Đại học Liège chúng tôi là thành viên sáng lập và giữ vai tṛ điều phối viên,  nhưng cống hiến và nhiệt t́nh của các giáo sư  và các nhà khoa học của Đại học  Tự do Bruxelles, ĐH Công giáo Louvain, Phân khoa Bách khoa Mons, Phân khoa ĐH Notre-Dame de Paix Namur phải được nhắc đến. Không có sự giúp đỡ tận t́nh của họ, chương tŕnh này sẽ không thể phát huy được như vậy tại Việt Nam.

Tôi cũng mạn phép nhấn mạnh tầm quan trọng của sự đóng góp của những đồng nghiệp quư của chúng tôi tại trường ĐHKT, TP HCM. Thật vậy, sự  trợ giúp của họ, sự thông cảm, việc nhạy bén thích ứng vai tṛ chủ nhà trong xu hướng mới ngay tại Việt Nam mặc dầu cái cơ chế quản lư kế thừa từ thời bao cấp, đă đóng vai tṛ rất quan trọng trong việc thực hiện chương tŕnh này.

3. NHỮNG BƯỚC PHÁT TRIỂN MỚI

Sau hơn ba năm hoạt động [11-36], những thành quả trên đă thuyết phục được các chức trách hai phiá. Cộng đồng các Đại học nói tiếng Pháp ở Bỉ (CIUF) đă quyết định chọn Việt Nam là một trong bốn nước có ưu tiên trong việc tài trợ phát triển và nâng cao chất lượng nghiên cứu và giảng dạy.

Một thoả thuận song phương đă được kư kết giữa Đại học Quốc gia TP HCM và Cơ quan liên đại học vào cuối năm 1997. Theo thoả thuận này việc cộng tác liên Đại học Việt Bỉ sẽ thường xuyên hơn và sẽ được ngày càng thể thống hoá. Đó là diện hợp tác được cơ cấu hoá giữa hai nước. Dần dần không những hợp tác về khoa học công nghệ sẽ được tăng cường và các ngành khác sẽ có thể mở thêm (Toán học, Luật học, Thú y...). Bắt đầu từ năm 1998 đă có hợp tác giữa CIUF với trường Đại học khoa học tự nhiên về ngành toán học. Bắt đầu năm 1999 sẽ mở thêm ngành Hải dương học với trường vừa được nhắc đến và ngành Luật với trường Đại học Luật trực thuộc Đại học Quốc gia TP HCM.

Riêng về các lĩnh vực khoa học ứng dụng chương tŕnh EMMC sẽ được tiếp tục trong khuôn khổ mới với những điều kiện tài chánh cao hơn [27-36]. Trong niên khoá 1999 ngoài ngành Cao học Xây dựng tiếp tục như trước đây sẽ mỡ thêm ngành Cao học Cơ học Hàng không. Ngoài những giáo tŕnh chuyên môn sẽ giảng thêm cho mọi kỹ sư giáo tŕnh về quản lư xí nghiệp. Không loại trừ khả năng sẽ mở ra trong tương lai những lớp Cao học cho các chuyên ngành kỹ sư khác… Những học bổng song phương đào tạo Tiến sĩ  (phân nửa tại Việt Nam, phân nửa tại Âu châu) sẽ dành  cho các Thạc sĩ (DEA) tốt nghiệp xuất sắc thông qua chương tŕnh EMMC…

Cũng xin nhắc qua ở đây là một chương tŕnh tương tự có tên là Chương tŕnh Cao học về “Tính Mô phỏng các Môi trường Liên tục (MCMC)” cũng đă được ra mắt tại trường Đại học Bách Khoa Hà Nội ngày 25/2/99, cũng do sáng kiến và sự điều phối của chúng tôi [25]. Chương tŕnh này do Cộng đồng nói tiếng Pháp tại Bỉ tài trợ (CGRI) và có sự đón nhận rất tích cực của các trường Đại học Hà Nội (Bách khoa, Xây dựng, Quốc gia) và Viện Cơ học Hà Nội. Hai mươi mốt sinh viên đă được trường Đại học Liège chúng tôi thâu nhận trong các niên khoá 1999-2001

Tôi mong mỏi một lớp thứ ba sẽ được mở trong một ngày không xa ở Đà Nẵng,  vùng Trung khúc ruột, rất cần những tài trợ quốc tế cho việc phát triển….Ngoài ra dưới sự điều động của ông Viện phó trường Đại học Liège, Bernard Rentier, một dự án về việc thành lập tại Hà Nội một Trung tâm dữ kiện thông tin khoa học kỹ thuật đang được  thảo luận với các đại học kỹ thuật củaViệt Nam.

4. MỘT VÀI KINH NGHIỆM ĐÁNG GHI

Phải nói việc triển khai hợp tác với Việt Nam trong những năm 90 c̣n là một tṛ xiếc rất ư là hiểm nghèo, nhất là người chủ trương việc hợp tác này có tham vọng đặt cơ sở hợp tác trên một nền móng mới, thiết thực và bổ ích : bảo đảm chất lượng đào tạo, thực hiện chuyển giao công nghệ có hệ thống và có kết quả, tránh cho được những vướng mắt của cơ chế và tư duy c̣n sót lại từ thời bao cấp…

4.1 NHỮNG VƯỚNG MẮT TỪ BÊN NGOÀI

Những vướng mắt ấy không chỉ phát xuất từ Việt Nam! Các cơ chế hợp tác quốc tế của các nước phát triển nói tiếng Pháp như Pháp, Bỉ, phần đông kế thừa những lề lối cũ c̣n sót lại từ thời c̣n có thuộc địa Á, Phi. Những thành viên đi làm công tác hợp tác phát triển c̣n mang nặêng ít nhiều tư duy của thời ấy. Họ không chấp nhận dễ dàng những chương tŕnh hợp tác có nội dung mới mẽ, phong cách phóng khoáng, thực sự tiết kiệm công quỷ quốc gia : người đi hợp tác sống hoà ḿnh với các đồng nghiệp sở tại, thay v́ sống riêng biệt trong những biệt thự sang trọng, kinh phí phân phát bổng tại chỗ cho sinh viên thay v́ kinh phí mua xe cộ đi lại hay kinh phí cho khách sạn năm sao, tham gia trực tiếp quản lư chương tŕnh cùng với các đồng nghiệp Việt Nam thay v́ giao hẳn cho họ quản  lư, chịu trách nhiệm về chất lượng đào tạo và trao bằng cấp chánh thức của Bỉ hay Aâu châu thay v́ để cho Việt Nam cấp bằng với những bài giảng không không cần thiết cho chuyên môn nhưng không thể tránh được ngay cho những chương tŕnh đào tạo cao học !

Một vấn đề hóc búa được đặt ra cho tôi : tiếng Pháp. Tôi áp dụng cho các dự án do tôi điều động nguyên tắc : Tiếng Pháp là một trong ba ngôn ngữ được chánh thức sử dụng tùy trường hợp (Việt, Anh, Pháp). Thay v́ bắt buộc phải biết tiếng Pháp mới được nhập học, chúng tôi tuyển sinh dùng tiếng Việt ! Trong lĩnh vực này tôi rất  hănh diện đă dần dần thuyết phục được ban lănh đạo AUPELF&UREF nay là Agence Universitaire Francophone[31] về quan điểm như sau cho Việt Nam : nên làm việc cùng với tiếng Anh thay v́ làm việc chống lại tiếng Anh. Thật vậy, tiếng Pháp nên là một công cụ bổ túc thiết thực cho sự phát triển giáo dục và nghiên cứu khoa học tại Việt Nam chứ không thể là một hàng rào chắn thêm, giới hạn việc phổ biến tri thức tiên tiến tại Việt Nam… Tôi cũng rất nhọc tâm phải bảo vệ và thực thi qua việc làm quan điểm ấy cùng một lúc xin cộng đồng người Bỉ nói tiếng Pháp tài trợ cho nhũng dự án cộng tác với Việt Nam ! Và trên thực tế tôi đă một phần nào thành công v́ qua các dự án do tôi chủ trương,  tiếng Pháp luôn luôn được củng cố : những sinh viên xuất sắc nhất sẽ được sang Bỉ, Pháp, Canada làm luận văn ra trường hay luận án tiến sĩ và chính họ sẽ là những véc tơ tiếng Pháp hữu hiệu nhất : thông thường ai cũng biết là đă học giỏi th́ học sinh ngữ cũng lẹ làn thôi…

4.2 NHỮNG VƯỚNG MẮT TỪ BÊN TRONG

Những vưóng mắt phải trải qua về phiá Việt cũng gây không kém khổ tâm cho  tôi. Trước hết phải nói đến sự ghi ngại dè chừng của các cơ quan an ninh Việt Nam nhất là trong những buổi ban đầu, nghi ngại dè chừng đối với việc tham gia trực tiếp đào tạo giảng dạy của người Việt ở nước ngoài, nhất là người chủ nhiệm chương tŕnh lại là một trong những Việt kiều đă kư vào tâm thư gởi nhà cầm quyền Việt Nam vào đầu thập niên 90. Sự nghi ngại này thường hay dẫn đến những hành động “thiếu tế nhị” đối với các bè bạn Việt kiều có nhă ư tham gia giảng dạy trong khuôn khổ những chương tŕnh của tôi đề xướng. Đến nỗi có lần chính tôi phải nói với một cán bộ công an cao cấp : Năm qua có tám giáo sư quốc tế sang Việt Nam giảng dạy. Năm giáo sư người Bỉ thứ thiệt các anh không động tới. Ba giáo sư Việt kiều đều bị gọi lên đồn công an làm việc cả ba, như thế là thế nào ?  Té ra tại Việt Nam sau ngày giải phóng lại có kỳ thị chủng tộc, lại c̣n trọng người nước ngoài hơn người gốc Việt Nam…

Và những trao đổi thẳng thắn ấy đă đạt những kết quả thiết thực rơ ràng : bắt đầu từ năm 1998 h́nh như mọi chuyện đều được giài toả và chương tŕnh MCMC mới triển khai tại Hà Nội của chúng tôi đă được Bộ chuẩn y trong thời hạn kỷ lục… Xin ghi lại đây điều 96 của Luật Giáo dục đă được Quốc hội thông qua trong năm 1998 [37]:

 

“ Tổ chức, cá nhân nước ngoài, tổ chức quốc tế, người Việt Nam định cư ở nước ngoài         được Nhà nước Việt Nam khuyến khích, đào tạo điền kiện để giảng dạy, học tập, đầu tư, tài trợ, hợp tác, ứng dụng khoa học, chuyển giao công nghệ về giáo dục ở Việt Nam : được bảo hộ các quyền, lợi ích hợp pháp theo pháp luật Việt Nam…”.

 

Bắt đầu từ những thập niên tám, chín mươi v́ mức lương căn bản hạn hẹp, các giáo chức được phép nhận thêm những khoản lương phụ (trong thực tế có thể nhân gấp mười mức thu nhập) trả theo giờ giảng dạy. Kinh phí này thâu được phần lớn từ nguyệt liễm hay niên liễm của học viên. Mứt thu nhập của giới giáo chức có phần cải tiến. Mặt trái của vấn đề là rất nhiều sự cố  tiêu cực đă xảy ra tại các trường trung học. Báo chí trong nước vẫn thường phản ảnh về việc này. Các Đại học cũng không tránh khỏi lây bệnh dịch này. Chế độ giấy phiếu trong thời bao cấp được thay thế bằng chế độ bao thư của nền kinh tế thị trường. Chuyện ǵ cũng phải có bao thư. Tham gia phản biện luận án tốt nghiệp của một chương tŕnh đào tạo quốc tế th́ phải có thù lao, điều này có thểà thông cảm được nhưng tham gia một buổi họp ngắn nhằm tổ chức thi cử, bàn luận về chương tŕnh giảng dạy cho học viên của chính ḿnh mà cũng đ̣i phải có bao b́ th́ lấy kinh phí quốc tế nào mà thuyết minh cho được ? Những lạm dụng này cần phải chấm dứt v́ không những nó làm cho việc hợp tác quốc tế rất khó triển khai mà c̣n làm suy thoái chức năng phẩm giá của nhà giáo.

 

Một tệ đoan rất phổ biến trong giới đại học Việt nam là thói tôn sùng tuyệt đối bằng cấp, học hàm. Để bảo về quyền lực, bổng lộc hiện có hay sắp được “cơ cấu” vào hệ thống cầm quyền, các quan chức thi đua nhau đi học hệ tại chức, một hệ đào tạo thu gọn (nội dung đào tạo cũng như học tŕnh) dành cho những ai có chức vụ nhưng đă và đang không  có điều kiện theo học chánh quy. Ngày xưa chính đây là những hệ giáo dục bổ túc (formation continuée) rất cần thiết cho việc mở mang dân trí, nâng cao tŕnh độ chuyên môn. Dần dần hệ đào tạo này được hợp thức hoá và được cấp văn bằng, chứng chỉ y như hệ chánh quy. Trong bản luật giáo dục được Quồc hội thông qua mới đây (2/12/99) hệ tại chức này có tên gọi hệ không chánh quy ! Bằng cấp (cử nhân, kỹ sư, thạc sĩ, tiến sĩ) cũng mang tên bằng cấp không chánh quy. Tuy nhiên đọc kỹ điều 43 tiết mục 3 trong Bộ Luật ấy[37] chúng ta sẽ t́m thấy câu tḥng như sau : “… nếu có đủ điều kiện theo quy định của kỳ thi tốt nghiệp hệ chính quy th́ được dự thi và nếu đạt yêu cầu th́ được cấp bằng tốt nghiệp của hệ chiùnh quy”. Chúng tôi e rằng hai chử nếu mơ hồ trên sẽ tạo điều kiện cho những lạm dụng đáng tiếc. Hiện tượng có bằng cấp mà không có học lực hay hiểu biết tương xứng đă và đang có khả năng trở thành phổ biến và nền học thuật nước Việt Nam sẽ phải trả một giá rất đắt v́ ảnh hưởng tai hại này.

 

4.3 NHỮNG VẤN ĐỀ NỔI CỘM HIỆN NAY

            C̣n biết bao vấn đề đặt ra cho việc đổi mới tổ chức đại học Việt Nam ! Xin tóm tắt nêu ra đây những vấn đề nổi cộm nhất :

 

 

 

 

 

 

5. ĐÔI ĐIỀU TỎ BÀY THAY LỜI KẾT LUẬN

 

Trí thức Việt kiều ai cũng quan tâm đến việc giáo dục và đào tạo ở Việt Nam v́ giáo dục đào tạo là cơ sở của tương lai dân tộc Việt. Tuy vậy, sau trên 24 năm hoà b́nh thống nhất, sự tham gia của anh em chúng ta vào công tác này vẫn c̣n rất khiêm tốn, quá khiêm tốn so với tiềm năng mà ai trong chúng ta cũng phỏng đoán được. Ở đây tôi xin miễn đặt câu hỏi tại sao ?… Câu trả lời thật ra cũng dễ đoán biết.

Tôi chỉ mong nói ra được cho sát ư điều suy nghĩ về sự chọn lựa riêng của ḿnh trong bối cảnh chính trị hiện nay.

Trứơc nhất tôi thiết nghĩ tham gia giúp đỡ Việt Nam phát triển giáo dục đào tạo, tạo điều kiện chuyển giao công nghệ Aâu-Mỹ-Nhật vào Việt Nam là góp phần xây dựng xă hội công dân Việt Nam. Công dân thế nào th́ chánh quyền thế ấy. Thời nào cũng vậy, không có một xă hội công dân lành mạnh, th́ không thể có một chánh quyền lành mạnh. Đây là điểm chính thôi thúc tôi bắt tay vào việc và bơ ra rất nhiều công sức.

Sau đó tôi nghĩ  ta nên làm ngay những ǵ trong tầm tay, vật cản càng lớn th́ ta làm dự án càng nhỏ. Được công nhận và tin cậy th́ mới dần dần mở rộng ra. Chờ đến chừng nào nữa, tóc đă bạc màu, tuổi đă gần buổi về hưu, nếu chần chờ sẽ không c̣n th́ giờ nữa, sẽ mất đi những điều kiện có được hôm nay ở nước ngoài. Con cái tôi thuộc thế hệ thứ hai, ăn học cũng khá đấy, cũng ngoan ngoăn đấy, nhưng làm ǵ có cái “nghiệp làm người Việt Nam” như chúng ta ?

 

Phải nói thân phận kẻ sĩ Việt nam là chuỗi dài của những hẫm hiu, phũ phàng của lịch sử. Thời xưa đă thế, thời nay cũng vẫn thế, thế hơi đâu mà buồn phải không các bạn ?

Trước khi dứt lời xin tặng các bạn bốn câu thơ ngẫu hứng nhân dịp hội thảo mùa hè hôm nay tại thành phố Liège, nơi tôi đă sống gần 40 năm nay :

 

“Ngồi đây bên bến sông Meuse,

Mà nghe văng vẳng bến bờ đại dương

Mỗi người có mỗi quê hương

Mà tằm cứ măi tơ vương mỗi đời…”

 

Viết tại TP Hồ Chí Minh ngày 4/8/1999, hoàn tất tại Liège ngày 9/9/1999

 

6. THƯ MỤC

[1] Nguyễn Đăng Hưng : “Bút kư của một nhà khoa học Việt kiều”, báo ĐOÀN KẾT, Cơ quan ngôn luận của Hội người Việt tại Pháp, Paris, bộ mới số 418, tháng 11, 1989.

[2] Nguyễn Đăng Hưng : “Phỏng vấn của Eric Renette đăng tải” trong báo Petit LU, Université de Liège, số 26 trang cuối, tháng 9 năm 1989.

[3] Nguyễn Đăng Hưng : “Báo cáo sau một chuyến đi thăm Việt Nam trong khuôn khổ sang nghiệp Alice Seghers”, tháng 4 năm 1989.

[4] Nguyễn Đăng Hưng : “Vài suy nghĩ về hợp tác Đại học với Việt Nam”, đăng trong báo “TUỔI TRẺ CHỦ NHẬT”, 25 tháng 2, 1990.

[5] Nguyễn Đăng Hưng : “Báo cáo sinh hoạt và sổ tay hành động trong khuôn khổ các dự án FICU”, LTAS-Mécanique de la rupture, tháng chạp, năm 1991.

[6] SÀI G̉N GIẢI PHÓNG, “FICU tặng máy vi tính cho trường ĐHBK” (Le FICU a accordé à IPH un don de micro-ordinateurs), số 5279, trang nhất, ngày 24 tháng 3, 1992.

[7] Nguyễn Đăng Hưng : “Báo cáo tham quan tổ chức CGRI”, tháng 5,1992.

[8] Nguyễn Đăng Hưng : “Vài kinh nghiệm hợp tác Đại học với Việt Nam”, Thuyết tŕnh trong buổi “Worshop on Engineering Education in Developping Countries”, Liège, 29-30 tháng 3, 1993.

[9] Nguyễn-Đăng Hưng : “Vài kinh nghiệm gần đây về hợp tác đào tạo cao học với các đại học Việt Nam để dẩn tới một số đề nghị cụ thể liên quan đến việc cải tổ giáo dục phối hợp với hợp tác quốc tế”, tại hải ngoại : trang 50, Đối Thoại, số 5 tháng 4 năm 1995, trong nước : trang 117-126, “Kỷ yếu hội nghị chuyên đề giáo dục đại học Việt Nam”, Xuân Giáp Tuất, 2/1994, Bộ Giáo dục và Đào tạo và Việt kiều Trung ương xuất bản, 1994.

[10] P. V. : “Tuyển sinh Cao học Aâu Châu”, báo TUỔI TRẼ, số 96/95 (2384), 17/8/1995.

[11] Minh Triết : “Tuyển sinh đào tạo Cao học Aâu châu về cơ học xây dựng”, báo SÀI G̉N GIẢI PHÓNG, số 6503, năm thứ 20, ngày 19 tháng 8, 1995.

[12] Hà Thạch Hản : “26 học viên theo học khoá đầu tiên Cao học Aâu châu”, báo TUỔI TRẼ, số 5/96 (2447) , 11/1/1996.

[13] SAIGON Times Daily : “Belgian-Vietnamese Inter-University Cooperation on Mechanics of Constructions”, January 12, 1996.

[14] T. TH.  : “Thêm một chương tŕnh du học tại chỗ về đào tạo Cao học”, báo LAO ĐỘNG, số 6/96 (4260), 14/1/1996.

[15] Nguyễn-Đăng Hưng : “EMMC chương tŕnh hỗ trợ đại học Việt Nam”, Báo TUỔI TRẺ, 24/2/1996.

[16] Minh Triết : “Tuyển khoá 2 chương tŕnh hợp tác Cao học Bỉ-Việt”, báo SÀI G̉N GIẢI PHÓNG, số 6862, ngày 17 tháng 8, 1996.

[17] Hà Thạch Hản : “Tuyển 30 học viên cao học xây dựng châu Aâu”, báo TUỔI TRẼ, số 96/96 (2538) , 17/8/1996.

[18] LE MAGAZINE-Université: “Expertise belge au service d’un nouveau dragon”, Publication de l’Université de Liège, page 25, Printemps, 1966.

[19] Vĩnh Thắng : “EMMC, Chương tŕnh đào tạp hấp dẫn”, báo THANH NIÊN, số 131 (919), 17/8/1996.

[20] T. TH. : “Đại học Liège (Bỉ tài trợ 15 học bổng cao học”, báo Lao Động số 109/96 (4363), 24/8/1996.

[21] Nguyễn Đăng Hưng : « Rapport d’activités du juillet 1995 au mars 1998 du programme EMMC », Rapport interne du LTAS-Mécanique de la rupture, 110 pages, Mars, 1998.

[22] C. V. N. : “Coopération Vietnam-Belgique pour le la formation post-universitaire” aricle publié dans le mensuel “Le courrier du Vietnam”, Hanoi,  Nr. 1570, Mercredi 21 avril 1999.

[24] Natalie Duelz : “l’Etrange présence de diplômes liégeois au Vietnam”, paru dans “Le Quinzième jour du mois”, Mensuel de l’Université de Liège, Nr. 84, du 21 Avril au 11 mai, 1999.

[25] B́nh Giang : “Hợp tác Việt-Bỉ về đào tạo”, bài trang 5 trên báo “Hà Nội Mới cuối tuần”  số 210 (524), tháng 5, 1999.

[26] Hà Thạch Hăn : “Chương tŕnh cao học liên đại học Việt-B́ : Mở rộng qui mô  ngành nghề và qui mô tuyển sinh”,  báo Tuổi trẻ, số21/99 (2922) ngày 25/2/1999.

[27] Tú Uyên : “Chương tŕnh cao học liên ĐH Việt-Bỉ”, báo Thời báo kinh tế Việt Nam, số 18(480), 3/3/1998.

[28] Việt Nam News :“Belgium boosts post-graduate training in VN”, Sat. 27/2/1999.

[29] Hà Thạch Hăn : “ Programme post-universitaire Vietnam-Belgique, à élargir les filières et l’effectif de recrutement” article publiè par “Saigon Eco” Nr. 80, publication du Saigon Times group, Ho Chi Minh ville, page 17, Mai-juin, 1999.

[30] Marie-Cécile Royen : “Ces étrangers qui font bouger la Belgique", revue LeVif-Express, Belgique, 17ème année, N.  2506/2507, page 41, 16-22 juillet, 1999.

[31] Nguyễn Đăng Hưng : “EMMC et MCMC, programmes de DEA délocalisés au Vietnam”, Séminaire Europe organisé par l’Agence Universitaire de la Francophonie, Université d’Evry Val d’Essonne, 25-27 mars 1999.

[32] Thu Thủy : “GS Tiến sĩ Nguyễn Đăng Hưng – người Bỉ gốc ngoại quốc tiêu biểu nhất“, báo  Sài g̣n Giải phóng số 7952 ngày 28/8/1999, trang 2.

[33] Vơ Hồng Quỳnh : “GS Tiến sĩ Nguyễn Đăng Hưng – người nước ngoài làm nước Bỉ đổi thay“, báo Tuổi trẻ chủ nhật  số 33-99, năm thứ 17, 22/8-28/8/1999 trang 3.

 [34] Lư thành Tâm : “Gặp người Việt Nam đă làm nước Bỉ đổi thay“, báo Tiền Phong Chủ nhật số 10-36-1999 ngày 5/9/99, trang 1, 2, 15.

[35] Vơ Hồng Quỳnh : “GS Tiến sĩ Nguyễn Đăng Hưng,  người nổi tiếng ở Bỉ“, báo Nhân Dân điện tử ngày 26/8/99, trang đời sống chính trị : (http://www.nhandan.org.vn/vietnamese/19990826/tr-chinhtri.html).

[36] Nguyễn Đăng Hưng : “Maitrise en Sciences Appliquées dans le domaine des études avancées en mécanique des constructions (Européen Mastaire en Mécanique des constructions : EMMC”, page 6, Bulletin Grenoble INP-Vietnam, Novembre-Décembre, 1999, Janvier-Février, 1999.

[37] Luật giáo dục, nhà xuất bản chính trị quốc gia, Hà Nội, 1998.

[38] Kỷ yếu hội nghị chuyên đề giáo dục đại học Việt Nam, “Các chủ trương đổi mới đại học đă và đang thực hiện”, trang 519,  Xuân Giáp Tuất, 2/1994, Bộ Giáo dục và Đào tạo và Việt kiều Trung ương xuất bản, 1994.