Những bài viết của GS Nguyễn Đăng Hưng về Việt Nam

VAØI KINH NGHIEÄM GAÀN ÑAÂY

VEÀ HÔÏP TAÙC ÑAØO TAÏO CAO HOÏC

VÔÙI CAÙC ÑAÏI HOÏC VIEÄT NAM

ÑEÅ DAÃN TÔÙI MOÄT SOÁ ÑEÀ NGHÒ CUÏ THEÅ

LIEÂN QUAN ÑEÁN VIEÄC CAÛI TOÅ GIAÙO DUÏC

PHOÁI HÔÏP VÔÙI HÔÏP TAÙC QUOÁC TEÁ

                                                                           NGUYEÃN ÑAÊNG HÖNG

(ÑOÁI THOAÏI, Soá 5 thaùng 4 naêm 1995, trang 50 – 61)

1. VAØO ÑEÀ.

Thöôøng moãi cuoái naêm laø toâi leân Toøa laõnh söï Ñaïi söù quaùn Vieät Nam, xin chieáu khaùn veà Vieät Nam. Hoï hoûi anh veà laøm gì laø toâi luoáng cuoáng khoâng bieát noùi laøm sao cho oån. Phaûi toâi ñi buoân, ñi laøm kinh teá, thì chaéc cuõng deã thoâi maø laïi ñöôïc Visa nhanh. Khoán noãi toâi vöøa ñi giaûng daïy chuyeân moân trong khuoân khoå coäng taùc quoác teá, vöøa ñi thaêm gia ñình, vöøa coù yù ñònh tranh thuû thôøi gian ñi thaêm danh lam thaéng caûnh di tích vaên hoùa cuûa queâ nhaø. Nhieàu vieäc laøm quaù laøm sao coù töø ngaén noùi heát ñöôïc !... Cuõng vì luoáng cuoáng nhö theá maø laém luùc phaûi chôø ñôïi laâu, chôø coâng vaên boä, chôø giaáy môøi chaùnh thöùc, coù khi keùo daøi ñeán caû naêm, tuy toâi laø Vieät kieàu veà thaêm ñaát nöôùc raát sôùm : Teát Bính Thìn naêm 76, non moät naêm sau 30 thaùng Tö 75 laø toâi ñaõ coù maët ôû Vieät Nam… Töø ñaáy ñeán nay toâi veà raát nhieàu laàn. Thaäm chí moãi khi phaûi noäp ba taám hình daùn vaøo ba ñôn xin Visa coù muïc phaûi ghi roõ soá laàn veà toâi laïi do döï, suy nghó, raùng nhôù, nhöng khoâng theå naøo chính xaùc… Kyø naøy gaáp quaù toâi ghi nhanh : ñi du lòch, ñoùng chuùt ñænh tieàn laø ñöôïc Visa ngay… Thö môøi tham döï buoåi hoäi thaûo hoâm nay ñeán sau vaø baøi bình luaän naøy toâi thaûo muoän…

Noù coù theå chia laøm ba phaàn : tröôùc heát nhö ñeà töïa, toâi xin toùm löôïc nhanh goïn moät ít kinh nghieäm trong vieäc hôïp taùc ñaïi hoïc vôùi Vieät Nam, kinh nghieäm ñuùc keát qua vaøi döï aùn coäng taùc töông ñoái nhoû trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Thöù ñeán toâi seõ daãn ra nhöõng ñeà nghò cuï theå veà vieäc vaän ñoäng hay ñoùn nhaän nhöõng döï aùn quoác teá veà hôïp taùc vaø toå chöùc ñaïi hoïc, sau heát toâi xin pheùp ñoùng goùp moät ít yù kieán veà nhöõng vaán ñeà khaùc coù lieân quan ñeán coâng cuoäc caûi toå giaùo duïc ñaïi hoïc Vieät Nam.

2. MOÄT ÍT KINH NGHIEÄM.

Laø moät Vieät kieàu ñi du hoïc taïi Bæ töø nhöõng naêm 60, coù quan taâm thöôøng xuyeân ñeán nhöõng dieãn bieán chính trò trong nöôùc, toâi raát phaán khôûi sau ngaøy hoøa bình laäp laïi, ñöôïc ñi laøm coâng taùc khoa hoïc ôû Vieät Nam vôùi tö caùch laø coâng daân Vieät Nam cuøng moät luùc laø caùn boä giaûng daïy thöôøng tröïc cuûa moät tröôøng ñaïi hoïc lôùn ôû Bæ. Toâi ñöôïc UÛy ban Khoa hoïc Kyõ thuaät Nhaø nöôùc tröïc thuoäc chaùnh phuû Vieät Nam ñöùng ra toå chöùc nhöõng buoåi giaûng chuyeân ñeà taïi Haø Noäi vaø TP Hoà Chí Minh vaøo dòp heø nhöõng naêm 77, 79 (1). Ñeà taøi khoâng khaùc ngaøy nay : Xöû duïng maùy tính ñeå tính toaùn caùc caáu truùc xaây döïng baèng phöông phaùp phaàn töû höõu haïn. Chöông trình giaûng daïy naøy ñaõ ñöôïc söï taøi trôï cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Lieøge, nhöng sau ñoù bò giaùn ñoaïn vì nhöõng lyù do ai cuõng bieát.

Sau naêm 86 Vieät Nam baét ñaàu aùp duïng chính saùch ñoåi môùi, toâi laïi khaên goùi leân ñöôøng laøm caùi coâng vieäc noái laïi bang giao ñaïi hoïc giöõa queâ höông choân nhau caét ruùn Vieät Nam cuûa toâi vaø nöôùc Bæ queâ höông môùi ñaõ nuoâi döôõng cuoäc ñôøi khoa hoïc cuûa toâi. Toâi ñaõ xin vaøo quoác tòch Bæ trong nhöõng naêm 80.

Sau moät ñôït vieáng thaêm chaùnh thöùc nhöõng tröôøng ñaïi hoïc ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh vaøo naêm 1989 (2,3), qua söï giôùi thieäu cuûa Ban Vieät kieàu thaønh phoá, toâi quyeát ñònh ñi goõ cöûa nhöõng cô quan coù ngaân saùch taøi trôï cho vieäc phaùt trieån caùc nöôùc phía Nam. Boán naêm ñi coâng caùn coäng taùc quoác teá ôû Zaire, Phi chaâu ñaõ môùm cho toâi moät ít kinh nghieäm trong vieäc soaïn thaûo döï aùn. Vaø toâi ñaõ ñaït ñöôïc ngay laàn löôït hai döï aùn do cô quan FICU (Fonds International de Coopeùration Universitaire) ñoùng ôû Montreùal vaø tröïc thuoäc toå chöùc lieân ñaïi hoïc cuûa coäng ñoàng nhöõng nöôùc noùi tieáng Phaùp (AUPELF & UREF). Trò giaù döï aùn khoâng to (20,000$CN moãi naêm) vaø muïc tieâu cuûa döï aùn cuõng raát khieâm toán : « Ñaøo taïo nghieân cöùu sinh Vieät Nam veà ngaønh duøng maùy vi tính vaø caùc chöông trình vaïn naêng ñeå tính toaùn caùc coâng trình xaây döïng » (4,5,6).

Taøi trôï naøy cho pheùp toâi toå chöùc nhöõng buoåi giaûng chuyeân ñeà, nhöõng buoåi thöïc taäp, mua moät vaøi maùy tính, caøi ñaët nhöõng chöông trình phaàn töû höõu haïn ñöôïc taïo döïng taïi ñaïi hoïc chuùng toâi ñeå caùc em laøm thöïc taäp. Ñoái vôùi nhöõng em laøm vieäc coù keát quaû toát chuùng toâi taëng nhöõng hoïc boång taïi choã (70 USD/thaùng). Ñoái vôùi vaøi caù nhaân öu tuù, chuùng toâi ñeà nghò sang Bæ laøm baèng Maitrise hay luaän aùn tieán só. Ñoái vôùi caùc ñoàng nghieäp hay caùc vò laõnh ñaïo ñaïi hoïc, chuùng toâi môøi sang Bæ tham quan ngaén haïn ñeå trau doài nghieäp vuï. Chöông trình sau ñoù ñöôïc boä ñaïi hoïc Bæ uûng hoä vaø tieáp tuïc taøi trôï cho ñeán heát naêm nay.

Toâi ñaõ suy nghó khaù nhieàu khi vieát ra döï aùn treân. Tröôùc heát toâi choïn löïa caáp ba vì lyù do khaû thi cuûa chöông trình. Coâng taùc taøi trôï caáp 2 caàn moät ngaân saùch taøi trôï quaù lôùn. Sau ñoù toâi coá gaéng laøm cuøng moät löôït vôùi caû ba cô caáu ñaïi hoïc coù lieân quan ñeán ngaønh cô cuûa toâi ôû TP Hoà Chí Minh : Ñaïi hoïc Baùch khoa, Ñaïi hoïc Toång hôïp vaø Vieän Cô. Toâi cho raèng hôïp taùc quoác teá laø dòp cho söï coäng taùc cuûa caùc cô caáu ñaïi hoïc hieän höõu vaø hieäu quaû cuûa coâng vieäc coäng taùc, chuyeån giao coâng ngheä seõ cao hôn neáu coù söï phoái hôïp giöõa nhöõng cô sôû sôû taïi laïi vôùi nhau. Hôn nöõa, söï thieáu thoán thieát bò, tö  lieäu saùch vôû, thoâng tin khoa hoïc traàm troïng hieän nay khoâng cho pheùp khi ta coù ñöôïc ñieàu kieän laø co laïi xaøi rieâng, laøm cuûa, laém khi tröng baøy trang trí thay vì xöû duïng thaät söï (8).

YÙ kieán cho hoïc boång nghieân cöùu sinh taïi choã laø moät saùng kieán môùi. Vôùi ñieàu kieän sinh hoaït cuûa Vieät Nam, moät ngaân saùch moät hoïc boång du hoïc qua AÂu chaâu coù theå chia thaønh  möôøi hoïc boång taïi choã, thoaûi maùi. Lôïi ñieåm cuûa hoïc boång thuoäc loaïi naøy laø giuùp nghieân cöùu sinh an taâm veà sinh keá, taäp trung vaøo nghieân cöùu, khoûi phaûi xa rôøi coâng taùc ôû cô sôû, tieáp tuïc nghieäp vuï giaûng daïy, tieáp tuïc tham gia sinh hoaït khoa hoïc thieát thöïc ôû nöôùc sôû taïi. Ñieàu ñoøi hoûi ôû nghieân cöùu sinh laø qua söï höôùng daãn cuûa chuyeân gia quoác teá, giaûi quyeát moät vaán ñeà coâng ngheä cuï theå gaén lieàn vôùi sinh hoaït cuûa cô sôû, vieát baùo caùo, theo hoïc vaø chöùng toû tieán boä veà sinh ngöõ.

Trong ñaùm coù hoïc boång taïi choã nhöõng em xuaát saéc seõ ñöôïc choïn ñi du hoïc, laøm luaän aùn. Nhö vaäy, nhöõng em naøy ñaõ ñöôïc chuaån bò coù qui cuû tröôùc, coù ñieàu kieän ñeå nhanh choùng thaønh ñaït taïi haûi ngoaïi, nhanh choùng veà nöôùc phuïc vuï. Hieän nay ñaõ coù moät trôï giaùo ngöôøi Bæ do chuùng toâi göûi sang, ôû thöôøng tröïc taïi tröôøng ÑHBK ñeå theo doõi vaø daãn daét caùc em ñaëc bieät laø veà sinh ngöõ kyõ thuaät. Baûy suaát hoïc boång taïi choã ñaõ ñöôïc chaáp nhaän taïi TP HCM, ba suaát khaùc taïi Haø Noäi (tröôøng Ñaïi hoïc Xaây döïng vaø Vieän Cô Haø Noäi). Hai em ñaõ coù Maitrise taïi Bæ, ñaõ veà nöôùc, moät em ñang trôû sang beân kia soaïn tieán só. Tröôøng ÑHBK TP.HCM coù taïo ñieàu kieän phoøng oác khaù toát cho chuùng toâi ñeå thöïc hieän döï aùn. Toâi mong moûi seõ môû roäng chöông trình hôïp taùc naøy ra Haø Noäi vaø Ñaø Naüng.

Saùng kieán hoïc boång taïi choã ñaõ ñöôïc Boä ñaïi hoïc Bæ taùn döông vaø ñem ñi aùp duïng ôû nhöõng nôi khaùc nhö Phi chaâu trong nhöõng naêm gaàn ñaây.

3. MOÄT VAØI NHAÄN XEÙT.

Ngöôøi xöa phöông Ñoâng thöôøng noùi : « Ít nghe ñôõ phieàn haø, ít thaáy ñôõ öu tö, ít noùi ñôõ tai hoïa ». Ñöa ra nhaän xeùt vaø ñeà nghò veà nhöõng vaán ñeà maø toâi khoâng tröïc tieáp traùch nhieäm, khoâng theo doõi thöôøng xuyeân quaû laø vieäc maïo hieåm (9). Tuy nhieân ngöôøi xöa cuõng coù daïy : « YÙ thaønh thì taâm chính », coù baûo « thaáy vieäc gì ñaùng laøm thì laøm, khoâng möu tính lôïi loäc veà mình », toâi maïo muoäi xin coù vaøi nhaän xeùt vaø yù kieán.

Töø naêm 1990 ñeán nay, qua nhöõng laàn giaûng daïy, nhöõng buoåi traéc nghieäm, ñöôïc tieáp caän vôùi giôùi nghieân cöùu sinh treû cuõng nhö moät ít ñoàng nghieäp trong nöôùc toâi ñaõ daàn daàn thaáy ra moät soá vaán ñeà maø toâi cho laø cô baûn ñaët ra cho neàn giaùo duïc ñaïi hoïc Vieät Nam hieän nay. Coù theå vì söï tieáp xuùc coøn haïn heïp (chung quang giôùi kyõ sö baùch khoa), thôøi gian sinh hoaït ngaén nguûi (ôû moät thaùng moãi laàn coâng taùc) nhöõng nhaän ñònh cuûa toâi coù leõ chæ coù giaù trò töông ñoái.

Chaát löôïng trung bình cuûa caùc kyõ sö ñaøo taïo ôû Vieät Nam coøn keùm. Noùi chung, hieåu bieát phoå thoâng cuõng nhö caên baûn cuûa caùc em chöa ñaït. Voán sinh ngöõ cuûa caùc em chöa ñuû. Tinh thaàn kyû luaät trong hoïc vaán chöa ñöôïc nghieâm tuùc vaø khoa hoïc. Caùch giao thieäp, xöû theá nhö maát ñi söï tinh teá thöôøng gaëp ôû ngöôøi phöông Ñoâng. Toâi coù caûm töôûng caùc em chæ tính lôïi loäc ngaén haïn, ngay tröôùc maét, khoâng nghó ñeán chaân giaù trò laâu daøi, muïc ñích chaân thieän myõ, lyù töôûng phuïc vuï ích nöôùc lôïi daân.

Theo toâi vaán ñeà giaùo duïc ñaïi hoïc phaûi baét ñaàu baèng vaán ñeà giaùo duïc trung hoïc, vaán ñeà giaùo duïc trung hoïc phaûi baét ñaàu baèng vaán ñeà giaùo duïc ôû tieåu hoïc… Thaønh ra vaán ñeà lôùn laém, traàm troïng laém, ñaùng cho lo aâu, nhaát laø trong boái caûnh kinh teá thò tröôøng coøn nhieàu man daïi, ñaûo ñieân hieän nay…

Ñeå khoûi ra ngoaøi ñeà toâi xin trôû laïi ñaïi hoïc, trôû laïi coâng ngheä, hôïp taùc quoác teá, chuyeân moân cuûa toâi ñeå ñoùng goùp nhöõng yù kieán vuïn vaët sau ñaây :

- Huy ñoäng hôïp taùc quoác teá ñeå naâng cao chaát löôïng giaûng daïy, hieän ñaïi hoùa thieát bò phoøng thí nghieäm, nhöng khoâng neân ñaët heát kyø voïng quaù cao vaøo beân ngoaøi hay phoù thaùc neàn giaùo duïc ñaøo taïo quoác daân ñaëc bieät laø ñaøo taïo ñaïi hoïc cho quoác teá. YÙ toâi muoán noùi ôû ñaây laø hôïp taùc quoác teá chæ coù tính caùch giai ñoaïn vaø cuïc boä. Ngöôøi ñaàu tö chính cho töông lai Vieät Nam phaûi laø phía Vieät Nam. Theo thieån yù cuûa toâi vieäc caûi thieän ñôøi soáng giaùo chöùc, nghieân cöùu sinh, vieäc traû löông soøng phaúng cho trí tueä Vieät Nam laø moät trong nhöõng vaán ñeà tieân quyeát cuûa vieäc caûi taïo giaùo duïc… Toâi thuoäc lôùp ngöôøi cho raèng vieäc taêng cöôøng ngaân saùch giaùo duïc quoác daân laø moät trong nhöõng vaán ñeà noùng boûng hieän nay.

- Khoâng theå xem vieäc giaùo duïc phoå thoâng, ñaøo taïo ñaïi hoïc laø moät dòch vuï kinh doanh ! Khoâng theå thay theá cô cheá bao caáp tröôùc ñaây baèng moät cô cheá tuyeät ñoái thò tröôøng cho ngaønh giaùo duïc. Qua moät vaøi trieäu chöùng, toâi thaáy coù khaû naêng Vieät Nam ñi töø thaùi cöïc naøy sang thaùi cöïc khaùc. Moät caùch cuï theå toâi xin neâu ra moät soá ñeà nghò nhö sau :

4. VAØI ÑEÀ NGHÒ.

ÑEÀ NGHÒ CHUNG

Naâng cao chaát löôïng ñaøo taïo ñoøi hoûi naâng cao noäi dung giaùo trình, saùch vôû, taøi lieäu tham khaûo, thoâng tin khoa hoïc hieän ñaïi, taïo ñieàu kieän trau doài nghieäp vuï chuyeân moân caùc caùn boä giaûng daïy.

- Ñeà nghò neân coù ngay moät döï aùn thaønh laäp moät trung taâm qui moâ veà thoâng tin khoa hoïc. Ñieàu naøy Trung Quoác ñaõ laøm roài, vaø laøm raát toát. Trung taâm naøy seõ ñöôïc trang bò ñaày ñuû coù heä thoáng thoâng tin, lieân laïc quoác teá. Trung taâm naøy thu thaäp saùch vôû thoâng tin quoác teá, phaân phaùt caùc tö lieäu naøy ñeán nhöõng cô sôû chuyeân moân, thaäm chí hoï coù moät ban choïn loïc nhöõng baùo caùo, baøi vieát khoa hoïc xuaát baûn môùi nhaát, dòch ra tieáng Trung Quoác vaø phaân phoái cho cô sôû vôùi moät giaù thaønh phaûi chaêng.

- Ñeà nghò neân taäp trung cuûng coá vaø hoaøn thieän (ñaëc bieät chieáu coá ñaàu tö vaø ñaëc bieät taän duïng hôïp taùc quoác teá) cô sôû vaät chaát cuõng nhö trình ñoä kieán thöùc thaønh vieân cuûa moät soá vieän ñaïi hoïc caên baûn ôû Vieät Nam khoâng caàn phaûi nhieàu, mieãn laø phuø hôïp vôùi khaû naêng ngaân saùch quoác gia. Ñaây laø nhöõng vieän ñaïi hoïc nhaø nöôùc, taøi khoaûn tuøy thuoäc vaøo ngaân saùch quoác daân, coù uûy quyeàn cuûa boä ñaïi hoïc, ñöôïc höôûng qui cheá töï trò ñaïi hoïc.

- Ñeà nghò cho pheùp trong khuoân khoå luaät phaùp Vieät Nam, nhöõng toå chöùc quoác teá môû ra nhöõng tröôøng ñaïi hoïc ngoaïi ngöõ hay song ngöõ (öu tieân cho caùc tröôøng coâng ngheä kinh doanh : Technology-Management) ñaët döôùi söï quaûn lyù quoác teá hay hoãn hôïp. ÔÛ ñaây xin löu yù ñeán söï phoái hôïp cuûa chaùnh phuû Vieät Nam ñeå caùc cô quan quoác teá khoûi phaûi daãm chaân nhau, toán coâng, phí söùc ! Toâi ñeà nghò thaønh laäp ngay moät ban phoái hôïp hình thaønh caùc cô caáu ñaïi hoïc quoác teá coù ngöôøi ngoaïi quoác, Vieät kieàu, caùn boä cao caáp ñaïi hoïc Vieät Nam tham gia.

- Ñeà nghò cho pheùp söï coù maët cuûa nhöõng cô caáu ñaøo taïo baùn coâng hay tö nhaân. Söï coù maët cuûa nhöõng tröôøng aáy qua caïnh tranh seõ coù taùc ñoäng toát cho söï hoaøn thieän cuûa caùc tröôøng ñaïi hoïc nhaø nöôùc.

Tröø moät soá ngaønh ngheà trung caáp nhö ngoaïi ngöõ, keá toaùn kinh doanh, tin hoïc thöôøng thöùc. Toâi khoâng tin laø nhöõng ñaïi hoïc coù taàm côõ, coù thieát bò cao coù theå tröôøng toàn. Thaät vaäy, kinh nghieäm cho thaáy, tuyeät ñoái ña soá nhöõng tröôøng ñaïi hoïc daân laäp beân AÂu chaâu (phaàn ñoâng laø nhöõng tröôøng ñaïi hoïc coâng giaùo)  cuoái cuøng roài phaûi 100% döïa vaøo ngaân saùch nhaø nöôùc !

- Trong khi chôø ñôïi thaønh laäp caùc Vieän ñaïi hoïc toång hôïp, thaønh laäp moät ban phoái hôïp caùc ñaïi hoïc rieâng reõ cuøng moät ñòa baøn hoaït ñoäng. Ban phoái hôïp naøy ñieàu ñoäng hay ñoân ñoác vieäc phoái hôïp caùc döï aùn coäng taùc quoác teá.

- Ñeà nghò phoái hôïp toát hôn vieäc nghieân cöùu vaø giaûng daïy. Ñeán luùc naøo ñoù ngöôøi chuyeân moân nghieân cöùu phaûi truyeàn baù hieåu bieát cuûa mình, chæ baûo, giaûng daïy caùc em. Ngöôïc laïi ngöôøi giaûng daïy phaûi coù thì giôø nghieân cöùu ñeå trau doài, trieån khai, naâng cao trình ñoä giaûng daïy cuûa mình. Ñeà nghò baõi boû hoïc vò giaùo sö khoâng sinh vieân khoâng quaân khoâng lính. Ñeà nghò baét ñaàu töø nay ñaët nhöõng nghieân cöùu sinh saép ñöôïc ñeà ñaït döôùi söï quaûn lyù cuûa giaùo sö tröôûng boä moân.

- Ñeå chuaån bò toát cho neàn coâng ngheä Vieät Nam, ñeà nghò neân chuù yù ñeán thöïc tieãn toå chöùc xí nghieäp. Khoâng neân quaù ñeà cao baèng caáp, ñaøo taïo quaù nhieàu kyõ sö, phoù tieán só. Nhieàu ngöôøi coù baèng cao maø khoâng coù thieát bò, ñieàu kieän laøm vieäc thì cuõng phí thoâi, ñöøng noùi ñeán vieäc daãm chaân nhau khoù laøm ra vieäc. Ñeà nghò aùp duïng nguyeân taéc moät kyõ sö, boán caùn söï sau ñeán nhöõng thôï chuyeân moân.

ÑEÀ NGHÒ LIEÂN QUAN ÑEÁN CAÙC TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC

- Caùc tröôøng ñaïi hoïc caàn gaáp ruùt taêng cöôøng söùc löïc gaày döïng moät ban lieân laïc quoác teá maïnh, saønh soûi sinh ngöõ, coù ñieàu kieän thoâng tin nhanh goïn, coù maùy vi tính ñeå quaûn lyù döõ kieän, coù tö lieäu veà nhöõng tröôøng ñaïi hoïc quoác teá, coù caùn boä toát ñeå soaïn thaûo vaên töø hay döï aùn…

- Caàn taêng cöôøng nhöõng hôïp taùc tröïc tieáp giöõa caùc cô sôû ñaïi hoïc, boä moân, trung taâm trong nöôùc vaø quoác teá. Nhieàu khi khoâng caàn thieát phaûi qua trung gian boä ñaïi hoïc. Vôùi chính saùch môû cöûa ngaøy nay, laøm gì ban lieân laïc quoác teá boä ñaïi hoïc coù khaû naêng hay ñieàu kieän quaûn lyù ñöôïc heát nhöõng nhaân söï quoác teá coäng taùc vôùi caùc ñaïi hoïc Vieät Nam. Toâi nghó cô sôû naøo coù töông quan quoác teá thì phaûi chòu traùch nhieäm tröïc tieáp ñoái vôùi caùc cô quan an ninh hay ñoái noäi, ñoái ngoaïi veà nhöõng nhaân söï quoác teá. Thaät laø phieàn toaùi cho caùc ñaïi hoïc Vieät Nam, nhaát laø vôùi chuùng toâi nhöõng ngöôøi thöôøng xuyeân coäng taùc vôùi caùc ñaïi hoïc Vieät Nam moãi laàn ñi veà Vieät Nam giaûng daïy ñeán söù quaùn xin Visa hoï baûo laø thö môøi cuûa cô sôû chöa ñuû, thö môøi cuûa oâng Hieäu tröôûng cuõng chöa ñuû, phaûi coù giaáy môøi cuûa ban lieân laïc quoác teá tröïc thuoäc Boä ñaïi hoïc ôû Haø Noäi. Ban naøy raát laém khi khoâng coù thoâng tin cuûa ban lieân laïc quoác teá ñaïi hoïc !

Toâi ñeà nghò neân ñoåi môùi vaø tröôùc heát laø gaït boû caùch quaûn lyù bao caáp nhö theá. Ban lieân laïc quoác teá cuûa Boä aét phaûi laø moät ban chaêm lo nhöõng vaán ñeà coù taàm côõ lieân quan ñeán caû nöôùc, phoái hôïp, boá trí nhöõng döï aùn coäng taùc lôùn cuûa caùc tröôøng ñaïi hoïc vôùi caùc toå chöùc quoác teá, phoái hôïp ñeå tieát kieäm ngaân saùch vieän  trôï, xaùc nghieäm tính khaû thi ñeå roài giao cho caùc cô sôû thöïc hieän chòu traùch nhieäm quaûn lyù… Chæ coù cô sôû môùi quaûn lyù ñöôïc nhöõng söï vieäc cuï theå trong ñoù coù vieäc nhaân söï quoác teá, chæ coù cô sôû môùi bieát khaùch laø ai coù chuyeân moân gì, aên ôû bao laâu…

- Nhöõng tröôøng ñaïi hoïc nhaø nöôùc thöôøng hay boái roái tröôùc vieäc xöû lyù nhöõng chöông trình ñaøo taïo quoác teá, saép xeáp nhöõng chöông trình aáy vaøo heä thoáng hieän höõu. Laøm sao coù ñöôïc söï chaáp thuaän cuûa Boä ñaïi hoïc ? Ñeå giaûi toûa baên khoaên naøy, toâi xin ñeà nghò caùch xöû lyù ñaõ aùp duïng maáy chuïc naêm nay raát coù hieäu quaû taïi Bæ. Hoï chia heä thoáng ñaøo taïo ñaïi hoïc ra laøm hai ngaïch boå tuùc cho nhau nhöng ñoàng nhaát veà thôøi gian ñaøo taïo vaø chaát löôïng giaûng daïy :

- Ngaïch chính dieän (grade leùgal) coù chöông trình ñaøo taïo naèm trong vaên baûn luaät nhaø nöôùc do Boä ñeà ra thoâng qua quoác hoäi. Ngaïch naøy coù tính caùch chính thoáng, ai cuõng chaáp nhaän, ñaëc bieät ñaùp öùng cho nhöõng chöùc vò, caáp baäc, trong cô cheá nhaø nöôùc.

- Ngaïch chính ngieäm (dòch boùng chöõ grade scientifique) coù chöông trình ñaøo taïo do chính cô quan quaûn trò ñaïi hoïc xaùc ñònh theå theo yeâu caàu cuûa caùc khoa hay boä moân. Ngaïch naøy coù theå uyeån chuyeån theo xu theá phaùt trieån khoa hoïc kyõ thuaät, coäng taùc quoác teá… Neáu ngaïch chính nghieäm ñaït ñöôïc hieäu quaû laâu beàn noù seõ ñöôïc boä naâng leân laøm ngaïch chính dieän. Noù ñaøo taïo nhöõng ngöôøi coù toát nghieäp chuyeân moân caàn thieát ñeå phuïc vuï caáp baùch caùc xí nghieäp, caùc nhaø maùy (tö doanh, hôïp doanh hay nhaø nöôùc), ñaùp öùng nhanh cho vieäc phaùt trieån kinh teá.

Nhöõng chöông trình ñaøo taïo quoác teá seõ ñöôïc gheùp nhanh vaø goïn nhö theá vaøo chöông trình ñaøo taïo chung thoâng qua ngaïch naøy.

- Vaän ñoäng hôïp taùc quoác teá coù hieäu quaû ñoøi hoûi tröôùc heát nhöõng noã löïc veà phía chuû nhaân Vieät Nam. Thaät vaäy, khoâng neân chôø ñôïi moät söï taøi trôï ñôn phöông cuûa ngöôøi ngoaïi quoác bôûi vì nhöõng hình thöùc taøi trôï nhö vaäy chæ coù tính chaát nhaát thôøi, chæ ñem laïi nhöõng lôïi ích ngaén haïn vaø thöôøng daãn ñeán nhöõng thoùi quen yû laïi, nhöõng hieäu quaû khoâng hay. Theo choã toâi bieát söï thaát baïi cuûa ñaïi boä phaän nhöõng döï aùn coäng taùc ñaïi hoïc ôû Phi chaâu laø vì lyù do aáy. Thoâng thöôøng, nhöõng döï aùn hôïp taùc quoác teá döïa treân nguyeân taéc caên baûn : vieäc cuûa anh, anh coá gaéng boû vaøo tröôùc tieân moät ñoàng, toâi xem xeùt neáu hôïp lyù toâi seõ taøi trôï theâm ñoàng thöù hai. Neáu anh khoâng boû vaøo ñoàng naøo caû thì toâi hieåu raèng laø anh khoâng quan taâm, döï aùn naøy khoâng khaû thi, khoâng thieát thöïc, chuyeän cuûa anh nhö theá toâi laên vaøo laøm chi ?

Dó nhieân trong giai ñoaïn ñaàu vì nöôùc ta quaù ngheøo, khoâng hieám coù nhöõng nöôùc hay toå chöùc quoác teá chòu taøi trôï cao hôn tyû soá 50%. Ñeå ñoùn nhaän toát nhöõng döï aùn naøy vaø nhaát laø ñeå chuaån bò cho söï tieáp tuïc cuûa nhöõng döï aùn töông töï nhöng qui moâ hôn trong töông lai, toâi ñeà nghò caùc tröôøng ñaïi hoïc Vieät Nam neân taïo ñieàu kieän toái thieåu cho vieäc coäng taùc quoác teá : boá trí maët baèng, phoøng oác trong giai ñoaïn thöïc hieän, lo cho ñöôïc choã ôû choã aên vaø söï di chuyeån ñi laïi taïi Vieät Nam cuûa caùc giaùo sö, caùc chuyeân gia nöôùc ngoaøi…

- Moät ñieàu cuõng caàn neâu ra laø giôùi giaùo chöùc ñaïi hoïc ôû nhöõng nöôùc tieân tieán thöôøng coù caùch xöû theá khaùc vôùi giôùi kinh doanh. Hoï laø nhöõng nhaø moâ phaïm, yeâu thích hieåu bieát khoa hoïc vaø khi ñi coäng taùc quoác teá hoï coù loøng nhaân aùi cao vaø phaåm chaát trong saïch. Hoï mong moûi ñöôïc gaëp ôû nhöõng xöù sôû taïi nhöõng ñoàng nghieäp ñoàng thanh töông öùng ñoàng khí töông caàu, vì töông lai cuûa tuoåi treû, vì tieán boä cuûa xaõ hoäi, vì tinh thaàn khoa hoïc, vì nhöõng giaù trò nhaân baûn… Hoï thöôøng khoâng coù tieàn vuïn ñeå chi cho linh tinh khoâng coù trong soå saùch… Hoï thaát voïng raát nhanh khi baét gaëp nhöõng thoùi truïc lôïi nhaát nhì, tham oâ laõng phí, caép nhaët cuûa coâng… Hoï seõ taâm ñaéc khi ñoïc nhöõng lôøi sau ñaây cuûa cuï ÖÙc Trai Nguyeãn Traõi, nhaø vaên hoùa lôùn, ngöôøi tri thöùc tieâu bieåu cuûa neàn vaên minh Vieät Nam, nhaø moâ phaïm, vò anh huøng khai quoác :

« Phaøm ngöôøi coù chöùc vuï phaûi theo pheùp coâng baèng, vieäc laøm caàn maãn, thôø vua thì heát trung, ñoái daân thì heát hoøa, choái boû thoùi tham oâ, söûa tröø teä löôøi bieáng. Beø ñaûng rieâng taây phaûi döùt, thaùi ñoä coá phaïm phaûi chöøa. Coi coâng vieäc cuûa quoác gia laø coâng vieäc cuûa mình, laáy ñieàu lo cuûa sinh daân laøm ñieàu lo theá kyû ».

- Ñöa moät chuyeân gia quoác teá, moät giaùo sö gioûi, coù taàm côõ vaøo tham gia moät döï aùn taøi trôï khoâng phaûi laø moät vaán ñeà giaûn dò. Tuy vaäy, muoán phaùt trieån nhanh, muoán söï chuyeån giao coâng ngheä ñöôïc thöïc hieän qua nhöõng döï aùn coäng taùc caàn nhöõng loaïi ngöôøi naøy. Moät höôùng ñeå giaûi quyeát khoù khaên treân laø döïa treân caùc chuyeân gia Vieät kieàu. Tham gia caùc döï aùn giuùp ñôõ Vieät Nam phaùt trieån laø moät tieàn ñeà phuø hôïp vôùi tình caûm höôùng veà queâ höông, mong cho ñaát nöôùc sôùm giaøu maïnh saùnh vai cuøng caùc con roàng cuûa Chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông. Ñoù laø tình caûm phoå bieán cuûa ñaïi ña soá ngöôøi Vieät sinh soáng ôû haûi ngoaïi. Nhöõng chuyeân gia Vieät kieàu coù taàm côõ treân theá giôùi hieän nay khoâng phaûi laø laù muøa thu, laø sao buoåi sôùm. Söï tham gia cuûa chuyeân gia Vieät kieàu seõ ñaûm baûo cho vieäc khaû thi chuyeån giao coâng ngheä, söï tröôøng toàn cuõng nhö söï thöïc hieän höõu hieäu cuûa nhöõng döï aùn hôïp taùc. Qua lieân laïc cuûa caùc chuyeân gia Vieät kieàu coù uy tín veà khoa hoïc, veà nghieäp vuï ñaïi hoïc, ta môùi huy ñoäng moät caùch coù hieäu quaû nhaân söï cuõng nhö taøi chính cho vieäc hôïp taùc quoác teá.

- Ñeán ñaây toâi khoâng theå khoâng ñöa ra moät nhaän ñònh cuûa toâi veà phöông thöùc vaän ñoäng vaø taäp hôïp caùc chuyeân gia Vieät kieàu haûi ngoaïi. Qua cung caùch toå chöùc vaø sinh hoaït coù tính caùch phong traøo hieän nay, cung caùch vaãn coøn soùt laïi töø thôøi bao caáp, söùc haáp daãn cuûa thôøi tröôùc khoâng coøn laø bao nhieâu nöõa ! Toâi nghó vì lôïi ích chung cuûa daân toäc trong giai ñoaïn quyeát ñònh ñaày thöû thaùch hoâm nay, ñeå thöïc hieän coù hieäu quaû coâng cuoäc vaän ñoäng trí tueä Vieät Nam, höôùng nguoàn trí tueä voâ giaù aáy vaøo quyõ ñaïo xaây döïng ñaát nöôùc trong khoái Ñaïi ñoaøn keát daân toäc, ta neân ñoåi môùi cung caùch laøm aên, nhaát laø ñoåi môùi phöông phaùp toå chöùc cô sôû, caên baûn ñaùnh giaù, ñoåi môùi töông quan giöõa Vieät kieàu vaø nhöõng tuøy vieân, nhöõng tham taùn caùc Söù quaùn Vieät Nam taïi haûi ngoaïi.

Ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùc chuyeân gia ta phaûi coù caùch laøm aên coù tính caùch ngheà nghieäp, ñaùnh giaù caùc chuyeân gia qua khaû naêng chuyeân moân, qua söï thaønh coâng cuûa hoï trong xaõ hoäi phaùt trieån hoï ñang soáng… Ta caàn baøn tay coù ngoùn ngaén ngoùn daøi keát hôïp laïi thaønh moät baøn tay tinh thoâng taøi ngheä, bieát ñaùp öùng tröôùc nhöõng tình huoáng phöùc taïp cuûa xaõ hoäi Vieät Nam treân ñöôøng phaùt trieån, ta khoâng caàn ñôn thuaàn cuïc mòch moät quaû ñaám… Toâi raát hoan ngheânh nhöõng lôøi sau ñaây trong nghò quyeát môùi ñaây (27-11-93) cuûa BCHTWÑCSVN :

Ñaïi ñoaøn keát chuû yeáu phaûi laáy muïc tieâu chung laøm ñieåm töông ñoàng ñoàng thôøi chaáp nhaän nhöõng ñieåm khaùc nhau, khoâng traùi nghòch vôùi lôïi ích daân toäc…

Muïc tieâu chung aáy khoâng gì khaùc hôn laø daân ta giaøu, nöôùc ta maïnh trong boái caûnh xaõ hoäi haøi hoøa coâng baèng, daân chuû, nhaân aùi…

5. KEÁT LUAÄN.

Teát Giaùp Tuaát ñoái vôùi toâi laø moät caùi Teát raát vui.

Theo toâi leänh boû caám vaän cuûa Toång thoáng Clinton laø haønh ñoäng cuoái cuøng chaám döùt chieán tranh vaø can thieäp cuûa Hôïp Chuûng Quoác Hoa Kyø vaøo Vieät Nam, laø chính thöùc thöøa nhaän neàn ñoäc laäp cuûa ñaát nöôùc Vieät Nam, yù chí thoáng nhaát cuûa daân toäc Vieät Nam. Ñoäc laäp, Thoáng nhaát ñaõ vöõng vaøng nhö baøn thaïch nhöng daân ta chöa coù ñöôïc heát. Toâi raát ñoàng tình vôùi nhöõng nhaän xeùt cuûa baùo chí trong nöôùc : Thôøi cô ñaõ ñeán, vaän hoäi daân toäc laïi veà… vaø thaùch thöùc hoâm nay laø voâ cuøng to lôùn…

Ñoàng yù ñeå cho Boä giaùo duïc vaø ñaøo taïo cuøng vôùi Ban Vieät kieàu Trung öông phoái hôïp toå chöùc Hoäi nghò Tö vaán chuyeân ñeà veà caûi toå giaùo duïc, chính phuû nhö ñaõ thaáy ñöôïc chìa khoùa cuûa vaán ñeà, caùi baét ñaàu cuûa söï baét ñaàu…

Thaät vaäy, phaùt trieån giaùo duïc phaûi ñi tröôùc phaùt trieån kinh teá. Naâng cao trình ñoä giaùo duïc laø ñieàu kieän cho vieäc cuûng coá söùc maïnh laâu daøi cuûa kinh teá. Toâi mong raèng, laàn naøy, tröôùc ngöôõng cöûa cuûa theá kyû 21, trong khung caûnh Chaâu AÙ – Thaùi Bình Döông treân ñöôøng phaùt trieån Vieät Nam seõ khoâng boû lôõ cô hoäi traêm naêm…

                                                                                                    NGUYEÃN ÑAÊNG HÖNG

                                                                             TP. Hoà Chí Minh, ngaøy 16 thaùng 2, 1994

6. THÖ MUÏC.

(1) Nguyeãn Ñaêng Höng : Buùt kyù cuûa moät nhaø khoa hoïc Vieät kieàu, baùo Ñoaøn keát, Cô quan ngoân luaän cuûa Hoäi ngöôøi Vieät taïi Phaùp, Paris, boä môùi soá 418, thaùng 11, 1989.

(2) Nguyeãn Ñaêng Höng : Phoûng vaán cuûa Eric Renette ñaêng taûi trong Petit LU, Universiteù de Lieøge, soá 26, trang cuoái, thaùng Chín, 1989.

(3) Nguyeãn Ñaêng Höng : Baùo caùo sau moät chuyeán ñi thaêm Vieät Nam trong khuoân khoå saùng nghieäp Alice Seghers, thaùng Tö, 1989.

(4) Nguyeãn Ñaêng Höng : Baùo caùo sinh hoaït vaø soå tay haønh ñoäng trong khuoân khoå caùc döï aùn FICU, thaùng Chaïp, 1991.

(5) Saøi Goøn Giaûi Phoùng, FICU taëng maùy vi tính cho tröôøng ÑHBK (Le FICU a accordeù aø IPH un don de micro-ordinateurs), soá 5279, trang nhaát, 24 thaùng 3, 1992.

(6) Nguyeãn Ñaêng Höng : Baùo caùo tham quan cho toå chöùc CGRI, thaùng Naêm, 1992.

(7) Nguyeãn Ñaêng Höng : Vaøi kinh nghieäm hôïp taùc Ñaïi hoïc vôùi Vieät Nam, Thuyeát trình trong buoåi « Workshop on Engineering Education in Developping Countries », Lieøge, 29-30 thaùng Ba, 1993.

(8) Nguyeãn Ñaêng Höng : Vaøi suy nghó veà hôïp taùc ñaïi hoïc vôùi Vieät Nam, ñaêng trong « Tuoåi Treû Chuû Nhaät », 25 thaùng 2, 1990.